Otwocki Szlak Historyczny - Szlak Willi Otwockich
Całkowita długość szlaku 13,5 km.
Przebieg szlaku:
Etap I – „Ulicami Starego Otwocka.” Dworzec PKP – ul. Warszawska – ul. Dłuskiego – ul. Reymonta – ul. Kościuszki – ul. Czaplickiego – ul. Kruczkowskiego – ul. Kościelna – ul. ul. Kościuszki – ul. Chopina – ul. Kopernika – teren kościoła p.w. św. Wincentego a’Paulo – ul. Reymonta – ul. Żeromskiego – ul. Wierchowa – ul. Kochanowskiego – ul. Reymonta – ul. Piłsudskiego – ul. Prusa – ul. Żeromskiego – ul. Kościuszki – ul Willowa – ul. Warszawska – siedziba PTTK
Etap II – „Ulicami Nowego Otwocka.” Siedziba PTTK – ul. Warszawska – przejście przez tory – ul. Armii Krajowej – ul. Filipowicza – Park Miejski – ul. Dwernickiego – ul. 3 Maja – ul. Narutowicza – ul. Andriollego – ul. Matejki – ul. Karczewska – ul. Zygmunta – ul. Szkolna – ul. Wawerska – ul. Powstańców Warszawy – ul. Andriollego – Plac 7. Pułku Łączności – ul. Orla – Dworzec PKP
Szlak jest oznakowany w terenie biało-czerwonymi znakami.
Otwocki Szlak Historyczny - Szlak Willi Otwockich to trasa prezentująca tę część dzisiejszego miasta, która rozwijała się od początku lat 80-tych XIX w. do wybuchu II wojny światowej. Pierwotnie nazywana Otwockiem Stacyjnym, Willami Otwockimi i Wilegiaturą Otwock aż do 1916 r., kiedy to ostatecznie ukształtowała się obecną nazwę miasta, Otwock.
Etap I „Ulicami Starego Otwocka” przebiega w całości po wschodniej stronie torów kolejowych. Pozwala zaznajomić się z najstarszymi obiektami i ulicami Otwocka „Stacyjnego”. Po tej stronie torów skupiała się elita dawnego Otwocka. Tu powstały pierwsze sanatoria i pensjonaty, osiedlali się zamożni obywatele. Wśród zadbanych zieleńców i klombów dostojnie przechadzali się nobliwi obywatele miasta oraz liczni kuracjusze.
Natomiast etap II „Ulicami Nowego Otwocka” przebiega w całości po zachodniej stronie torów kolejowych. Pozwala zapoznać się z najstarszymi obiektami i ulicami „Otwocka Stacyjnego”. Po tej stronie torów skupiała się funkcja handlowo – usługowa dawnego Otwocka. Tu powstały też najbardziej reprezentacyjne obiekty okresu międzywojennego. Tutaj osiedlali się kupcy, sklepikarze, rzemieślnicy oraz mniej zamożni obywatele. Tutaj tętniło codzienne życie miasta.
Wędrując szlakiem można odwiedzić „ogromną” liczbę obiektów historycznych, budynków, tablic, pomników, które na trwałe zapisały się w dziejach miasta Otwocka.
To tutaj znajdziemy największe i najwspanialsze otwockie sanatoria: Miasta Stołecznego Warszawy, Sanatorium dra Przygody, „Brijus” czy „Zofiówkę”. Mijane po drodze urokliwe świdermajery, murowane modernistyczne wille i pensjonaty w większości posiadają używane do dzisiaj nazwy własne: Willa Julia, Willa Szeliga, Willa Nowość, Willa Michalin, Willa Podole, Willa Raciążanka, Willa Szeliga, Pensjonat Meran, Polonia Palace, Uzdrowisko Gurewicza, Willa Chleboda, Willi Lala, Pensjonat Savoy, Pensjonat Eden, Pensjonat Eugenia, Pensjonat Palladium. Najokazalszymi otwockimi zabytkami są: Ratusz – obecnie Urząd Miasta, Dom Uzdrowiskowy – obecnie Liceum Ogólnokształcące im. K.I. Gałczyńskiego i Dworzec Kolejowy. Na szlaku znajdziemy też Willę Jakuba Bermana, mieszczącą obecnie Muzeum Ziemi Otwockiej z bogatymi zbiorami historycznymi.
To właśnie na Dworcu Kolejowym zaczyna się i kończy Otwocki Szlak Historyczny. Miejsce to jest kolebką dzisiejszego miasta. Pierwotnie tereny te należały do folwarku Anielin, rozległych dóbr otwockich będący w II połowie XIX w. własnością hrabiego Zygmunta Kurtza. Budowa w latach 1874-77 Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej i uruchomienie jej 29 sierpnia 1877 r. wraz z oddaniem do użytku niewielkiej stacji kat. IV „Otwock”, dała impuls do rozwoju osadnictwa wzdłuż kolei na całej tzw. linii Otwockiej, od Wawra po Celestynów. Obecny, murowany dworzec w stylu historycznym z elementami secesji, powstał przed 1910 r. Jego twórcą był arch. Jan Fijałkowski, budowniczy wielu obiektów na Drodze Żelaznej Nadwiślańskiej, projektant kościoła św. Zbawiciela i Domu Techniki na ulicy Czackiego w Warszawie. Urodę otwockiego dworca dostrzegli filmowcy - nagrywano tutaj sceny do wielu filmów w tym do seriali telewizyjnych „Dom”, „Jan Serce”, a także jako fikcyjna w serialu TVP „Plebania”(stacja Korbielów).
W położonym przy szlaku kościele p.w. św. Wincentego a’Paulo znajduje się najstarszy otwocki zabytek, XVII w. ikona Matki Boskiej Swojczowskiej, przywieziona tutaj w 1944 r. przez żołnierzy 27 Wołyńskiej DP AK z wołyńskiego Swojczowa.
Otwock jest też miejscem, z którym związane są biografie wielu wybitnych osób. Swoje ślady tutaj pozostawili: Irena Sendler – „Matka Dzieci Holocaustu”, generał Julian „Pobóg” Filipowicz – dowódca legendarnej „żelaznej” Wołyńskiej Brygady Kawalerii z września 1939 r., marszałkowa Aleksandra Piłsudska, mjr Lucjan Milewski – zastępca szefa Służby Sprawiedliwości KG AK, prof. Franciszek Groer, twórca nowoczesnej światowej pediatrii, dr Odo Bujwid twórca polskiej mikrobiologii i pionier szczepień przeciw wściekliźnie, Władysław Reymont – laureat literackiej Nagrody Nobla i autor „Chłopów”, czy okryty złą sławą wszechwładny komunista, Jakub Berman.
Liczne tablice pamiątkowe na ulicach, w szkołach, kościołach, dworcu kolejowym oraz pomniki poświęcone m.in. żołnierzom AK, marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu, ofiarom zbrodni w Katyniu, poległym na służbie policjantom i ofiarom terroru hitlerowskiego uatrakcyjniają całą trasę. Na szlaku spotkamy też kilka ciekawostek, jak np. krzyż upamiętniający pojedynek odbyty w 1909 r.
Warty spaceru jest też założony w 1911 r. cmentarz parafialny, na którym spoczywają osoby zasłużone dla miasta i uzdrowiska m.in.: Franciszek Adamkiewicz (założyciel słynnej otwockiej cukierni), dr Władysław Czaplicki - ojciec (ordynator sanatoriów Wiśniewskiego i Geislera) i Jerzy Czaplinki - syn (światowej sławy tenor), dr Hipolit Cybulski (pionier otwockiej medycyny), ppłk. Daniel Dołęga-Kozierowski (oficer Legii Rycerskiej I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbór-Muśnickiego w Rosji), gen. Julian Pobóg Filipowicz (legionista, dowódca Wołyńskiej Brygady Kawalerii w 1939 r.), prof. Stanisław Kalinowski (twórca Obserwatorium Magnetycznego w Świdrze), dr Witold Kasperowicz (pierwszy burmistrz Otwocka), Franciszek Podolski (założyciel i właściciel pierwszej apteki), Strzeżymir Rawicz Pruszyński (założyciel Ochotniczej Straży Ogniowej w Otwocku), ks. Ludwik Wolski (proboszcz i budowniczy w latach 30-tych XX w. nowego kościoła św. Wincentego a’Paulo), rodzina Herbertów (m.in. matka Zbigniewa Herberta), Michała Ślepowron Skorupki (weterana powstania 1863 r.) i wielu innych. Znajduje się tutaj jedna z ładniej rozplanowanych kwater wojennych z lat 1939–45, w której spoczywa ponad 500 żołnierzy Wojska Polskiego i Armii Czerwonej.
